Książka jest syntetycznym studium omawiającym swoiste cechy i miejsce kultury szlacheckiej w dorobku naszej kultury narodowej.
Autor przedstawia jej rozkwit, zmierzch, przemiany w XIX w. oraz relikty tego, co zwykliśmy nazywać sarmatyzmem w różnych dziedzinach współczesnego życia. Ukazuje też na konkretnych przykładach (pozytywnych i negatywnych), jak głęboko w przeszłość narodu sięgają korzenie współczesności.