Celem pracy było ukazanie działalności harcerskich środowisk niepokornych (działających jawnie, niezależnie od władz i wbrew statutowi organizacji w ramach ZHP) i niezależnych (podejmujących jawne działania harcerskie i skautowe poza ZHP), na przestrzeni lat 1980-1990 w Polsce. Rozprawa podejmuje próbę pełnego odtworzenia najważniejszych wydarzeń, ustalenia rzeczywistych struktur, form podjętej działalności oraz inicjatorów, liderów poszczególnych środowisk i wybranych orzez te struktury władz krajowych. Opisuje też etapy kształtujących sie relacji niepokornych i niezależnych z opozycją (np. NSZZ Solidarność) i szczegółowo z Kościołem katolickim.