Książka zawiera charakterystykę niektórych, wybranych gatunków literackich. Prezentowane są najbardziej typowe cechy gatunkowe, a także ich ewentualne zmiany lub modyfikacje spowodowane wprowadzeniem nowych kierunków artystycznych albo światopoglądowych lub uwarunkowane osobowością autora. Istnienie gatunków literackich oraz ich ewolucja na przestrzeni dziejów literatury powszechnej i polskiej potwierdzone są odwołaniami do przykładów konkretnych utworów z kanonu lektur szkolnych.

Analiza tekstów zawiera zarówno potwierdzenie obecności cech gatunku charakterystycznych dla danej kulturowej lub dzieła, jak również ogólnej interpretacji wymowy i przesłania utworu. Pomaga to prześledzić funkcjonowanie w czasie gatunkowych wyznaczników w dziełach literatury polskiej i obcej.

Integralną częścią książki są cytaty, które stanowią dowód dla prezentowanych wniosków, a także są dopełnieniem analizy wybierającego konkretny gatunek literacki do artystycznej kreacji motywu lub tematu.

Treść książki może służyć maturzystom w przygotowaniach do egzaminu dojrzałości, jak też może być wykorzystana przez uczniów klas młodszych w trakcie nauki szkolnej przy powtarzaniu i utrwalaniu materiału teoretyczno-literackiego oraz literackiego. Zakres merytoryczny jest dostosowany do wymogów programu licealnego.