Sugestywna, psychologiczna proza o różnorodnej narracji, z precyzyjną, szkatułkową konstrukcją. Mówi się, iż jest to podsumowanie przeżyć pokoleniowych czasu wojny i trudnych powojennych wyborów. Główny bohater Paweł przyjeżdża nad rzekę Sołę do małej miejscowości zamieszkałej głównie przez przesiedleńców. Na co dzień pracuje jako robotnik na kolei, większość osób nie ma do niego zaufania. Jest we wsi obcy. Stale konfrontuje się w codziennym życiu z wydarzeniami, które wywołują w nim dziesiątki wspomnień, np. egzaminy do gimnazjum, ataki na niemieckich oficerów, samowolę w antybolszewickiej partyzantce, złożenie samokrytyki na zebraniu partyjnym. Autor snuje w ten sposób opowieść, jakby nawlekał na nitkę kolejne koraliki. Kiedy bohater wraca do doliny – Konwicki wraca do swojej ojczyzny, kolonii wileńskiej. Obecne wydanie jest pierwszą edycją, do której dodano fragmenty usunięte wcześniej przez cenzurę – m.in. opis metod postępowania partyzantów radzieckich w lasach Wileńszczyzny oraz motywy poruszające problematykę żydowską. Ildefons Korsak zaśpiewał zaś wreszcie prawdziwie dowcipne pieśni. Powieść zdobyła Nagrodę im. Kościelskich, znalazła uznanie nie tylko krytyków, lecz także cieszyła się ogromną popularnością wśród rzesz czytelników i stała się pozycją kultową w Polsce i za granicą.