Czy przeszłość powinna być inna? Tak mogłoby brzmieć wyrażenie artykułujące najgłębszą intencję poznania historycznego. Aby przybliżyć jego sens, musimy wprowadzić postać historyka, gdyż to zawsze właśnie on, a nie pozaosobowe „poznanie historyczne”, ustanawia i kształtuje siebie, wypowiadając w duchu i zobowiązując się wobec innych” „chciałbym opisać przeszłość”...